Κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου καταναλωτές σχηματίζουν ουρές έξω από τα μαγαζιά, περιμένοντας να ανοίξουν για να προλάβουν τις προσφορές της “Μαύρης Παρασκευής”. Ο θεσμός της Μαύρης Παρασκευής ξεκίνησε από την Αμερική και άρχισε να εξαπλώνεται και στις ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα η πρακτική εισήχθη για πρώτη φορά το 2015 ενώ από το 2016 άρχισαν να την εφαρμόζουν όλο και περισσότερες εταιρείες.
Η “προϊστορία” της Μαύρης Παρασκευής
Ένας μύθος ήθελε τους ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων καλλιεργειών πίσω στο 1800, να αγοράζουν σκλάβους με έκπτωση τη συγκεκριμένη ημέρα μετά τη γιορτή των Ευχαριστιών, μύθος που φαίνεται πως δεν έχει καμία βάση. Η πρώτη εμφάνιση του όρου “Black Friday” έγινε πολύ αργότερα. Το εντυπωσιακό είναι ότι σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ, οι δημόσιες υπηρεσίες και τα σχολεία είναι κλειστά αν και δεν πρόκειται για επίσημη αργία. Η “Μαύρη Παρασκευή” που είναι γνωστή στους περισσότερους ως Black Friday, έχει καθιερωθεί ως η γιορτή του εμπορίου και η ημέρα του καταναλωτισμού.
Η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος Black Friday, ήταν στις 24 Σεπτεμβρίου 1869 για να περιγράψει μια από τις χειρότερες ημέρες του αμερικανικού χρηματιστηρίου. Υπεύθυνοι για το οικονομικό σκάνδαλο που προκλήθηκε και οδήγησε δεκάδες εταιρείες στη χρεοκοπία ήταν δύο κερδοσκόποι: ο Τζέι Γκουλντ και ο Τζέιμς Φισκ, ιδιοκτήτες της σιδηροδρομικής γραμμής Errie. Οι δυο εκατομμυριούχοι της Γουόλ Στρητ προσπάθησαν να αγοράσουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούσαν για να ανέβει η τιμή του και μετά να το πουλήσουν σε αστρονομικό ποσό. Όμως, η σκευωρία αποκαλύφθηκε, με αποτέλεσμα η τιμή του χρυσού να πέσει κατά 30 μονάδες και η αγορά να χρεοκοπήσει. Χιλιάδες επενδυτές καταστράφηκαν οικονομικά και τουλάχιστον ένας αυτοκτόνησε. Η οικονομία υπέστη τεράστια ζημιά.
Από τη δεκαετία του 80 η Black Friday είναι και επίσημα η μέρα των μεγάλων προσφορών στα καταστήματα Αργότερα, ο όρος ξαναχρησιμοποιήθηκε με θετική όμως σημασία. Στις ΗΠΑ η Black Friday, είναι πάντα η Παρασκευή μετά την “Ημέρα των Ευχαριστιών”. Κατά τον 19ο αιώνα τα μαγαζιά διοργάνωναν παρελάσεις στους δρόμους των μεγαλουπόλεων για να σηματοδοτήσουν την πρώτη ημέρα των προσφορών της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Στο τέλος των παρελάσεων πάντα εμφανιζόταν ένας άνδρας ντυμένος Άγιος Βασίλης. Το μελάνι Στις αρχές της δεκαετίας του 60 τα λογιστικά φύλλα και οι αποδείξεις ήταν χειρόγραφα. Τα καταστήματα είχαν δύο χρώματα μελανιού για να καταγράφουν τα στοιχεία. Με κόκκινο μελάνι σημειώνονταν οι ημέρες με αρνητικό ισολογισμό πωλήσεων και με μαύρο οι ημέρες με θετικό απολογισμό. Η πρώτη μέρα των πωλήσεων της χριστουγεννιάτικης περιόδου, που είχε αυξημένους τζίρους για τους καταστηματάρχες σημειωνόταν με μαύρο και έτσι ονομάστηκε “Μαύρη Παρασκευή”. Δήλωνε δηλαδή την άνοδο του τζίρου.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τους αστυνομικούς της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ για να περιγράψει την κυκλοφοριακή συμφόρηση από αυτοκίνητα και πεζούς, που προκαλούνταν εξαιτίας των προσφορών της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Λόγω της κίνησης γίνονταν περισσότερα ατυχήματα στους δρόμους και συνήθως εκείνη την ημέρα οι αστυνομικοί εργάζονταν υπερωρίες για να διαχειριστούν την κατάσταση. Αυτό τους δυσαρεστούσε. Αυτή η χρήση του όρου χρονολογείται τουλάχιστον από το 1961.
Μετά από είκοσι χρόνια η φράση έγινε δημοφιλής επειδή συνδέθηκε με τα κέρδη του λιανεμπορίου. Στην αμερικάνικη αργκό οι εισπράξεις πέρασαν από “το κόκκινο” (in the red) “στο μαύρο” (in the black) Οι καταστηματάρχες της Φιλαδέλφειας δεν ήθελαν η μέρα να αποκτήσει αρνητική έννοια. Κάποιοι σκέφτηκαν να την μετονομάσουν σε “Μεγάλη Παρασκευή”.
Τελικά, ο όρος της “Μαύρης Παρασκευής” διατηρήθηκε και περίπου στα τέλη της δεκαετίας του 80 τον διέδωσαν ως σημάδι επιτυχίας και κερδοφορίας. Ήταν η μέρα αμοιβαίου συμφέροντος ανάμεσα στους καταστηματάρχες και τους καταναλωτές. Η μία πλευρά κέρδιζε λόγω του τζίρου και η άλλη αγόραζε φθηνά. Το μάρκετινγκ της Black Friday έκανε το μαύρο, «άσπρο».
